Listopad A.D. 2023 na niebie zaczyna się od mocnego uderzenia  blasku Jowisza, który już trzeciego dnia miesiąca osiąga opozycję. Nad ranem pojawia się jednak obiekt, który detronizuje go pod tym względem. To oczywiście Wenus, wciąż królująca na porannym firmamencie. 09 listopada przed 06:00 planeta znajduje się w bliskim złączeniu z sierpem Księżyca. Ale to nie koniec spektaklu… Kilka godzin później dochodzi do dziennego zakrycia Wenus przez Księżyc. To jeden z hitów Roku Kopernika na niebie! 

Wieloletnia praktyka obserwacyjna pokazuje nam, że niestety częste jesienne zachmurzenia uniemożliwiają podziwianie nocnego nieba pełnego gwiazd. Ponadto musimy się znów przyzwyczaić, szczególnie przez pierwszy tydzień miesiąca, do październikowej zmiany czasu. Za dnia interesować nas będzie przede wszystkim Słońce, które nie próżnuje i podąża zdecydowanie do maksimum swojego 25 cyklu aktywności, które przewidywane jest przez heliofizyków na początek 2025 roku.

Słońce

Widoma deklinacja naszej gwiazdy systematycznie maleje, a w związku z tym długość dnia na półkuli północnej stale się skraca, zaś na południowej wydłuża – tam teraz jest upragniona wiosna. W listopadzie w Małopolsce ubędzie dnia „tylko” o 80 minut; z 9 godz. 47 minut w pierwszym dniu do 8 godz. 27 minut ostatniego dnia miesiąca. W dniu Wszystkich Świętych Słońce wschodzi o godz. 6.30, a zachodzi o godz. 16.17. Natomiast ostatniego dnia listopada jego wschód nastąpi już o godz. 7.15, a zachód o 15.42. W praktyce, jak wiemy na podstawie wieloletnich obserwacji, najczęściej Słońce wynurza się z listopadowych mgieł dopiero południową porą. Natomiast z całą pewnością we wtorek 22 XI „przejdzie” ono ze znaku Skorpiona w znak Strzelca. Przez cały miesiąc aktywność magnetyczna Słońca będzie na wysokim poziomie, co manifestować się będzie między innymi plamami i licznymi rozbłyskami rentgenowskimi na jego powierzchni, a astronauci na Międzynarodowej Stacji

Dobrze po zachodzie Słońca, o zmroku, na zachodnim niebie dostrzeżemy jeszcze trójkąt letni, towarzyszący nam przez całe wakacje, a który tworzą trzy jasne gwiazdy: Altair, Wega i Deneb, należące do konstelacji Łabędzia, Liry i Orła. Natomiast na wschodzie będzie już dominował asteryzm jesienny, Wielki Kwadrat Pegaza, złożony z jasnych gwiazd: Enif, Scheat, Markab i Alpheraz, ta ostatnia gwiazda należy już do gwiazdozbioru Andromedy.

Rano, 23 września o godz. 08.50, Słońce znajdzie się na równiku niebieskim – w punkcie Wagi – po czym “przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się u nas astronomiczna Jesień.

Jeśli chodzi o stan aktywności magnetycznej naszej gwiazdy, to w tym miesiącu, podobnie jak to było w wakacje, należy się spodziewać dużej ilości plam, pochodni, czy protuberancji, na tarczy naszej gwiazdy. Słońce bowiem znajduje się w stanie gwałtownego, ba niespodziewanego wcześniej, wzrostu aktywności w 25 cyklu jedenastoletniej aktywności.

Księżyc rozpocznie ten miesiąc podążając po lipcowej pełni, do ostatniej kwadry, która przypadnie w 7.IX. o godz. 00.21, nów 15.IX. o godz. 03.40,  pierwsza kwadra 22.IX. o godz. 21.32 i pełnia będzie 29.IX. o godz. 11.58. Księżyc będzie w apogeum (najdalej od Ziemi) 12.IX. o godz. 18, a w perygeum (najbliżej nas) 28.IX. o godz. 03. Ponadto, 5.IX.  o godz. 21.30 Księżyc zbliży się do Plejad na odległość jednego stopnia.

Merkurego można będzie obserwować o świcie, tylko w ostatniej dekadzie miesiąca, który będzie poprzedzał maksymalnie około godzinę wschód Słońca. Najlepiej obserwować go w dniu 24.IX., gdy będzie w peryhelium.

Podobnie Wenus jako Jutrzenka, z tym że przebywa znacznie wyżej na niebie niż Merkury,  a możemy ją obserwować przez ponad dwie godziny przed wschodem dziennej gwiazdy. Wrogiem naszych obserwacji będą niestety poranne mgły.

Mars, widoczny jest nisko nad horyzontem tuż po zachodzie Słońca, przez cały wrzesień. Jednak z upływem dni, kryje się coraz bardziej w wieczornych zorzach, co utrudnia jego obserwacje.

Natomiast w gwiazdozbiorze Barana, możemy obserwować od późnego wieczora Jowisza, ze swoją wspaniałą gromadką galileuszowych księżyców, którą Galileusz nazwał gwiazdami medycejskimi, ponieważ wówczas Jego sponsorem była Rodzina Medyceuszy. Przed nim, w gwiazdozbiorze Wodnika, po sierpniowej opozycji, dzielnie kroczy przez całą noc Saturn, przystrojony w pierścienie, z największym satelitą w układzie słonecznym Tytanem, których to możemy podziwiać już przez niewielką lunetę.

Uran będzie widoczny od północy w gwiazdozbiorze Barana, bowiem dopiero 13.XI. będzie w opozycji do Słońca. Natomiast w gwiazdozbiorze Wodnika, praktycznie przez całą noc można obserwować Neptuna, który już 19.IX. będzie w opozycji do Słońca, ale do ich obserwacji trzeba się posłużyć chociażby małą lunetką.

2 września 1683 roku król Jan III Sobieski odniósł historyczny triumf w bitwie pod Wiedniem. Upamiętnienie tego wydarzenia odnajdujemy na niebie gwiaździstym, na które w sierpniu następnego roku nasz wielki astronom Jan Heweliusz wprowadził konstelację Tarczy Sobieskiego. Odsiecz wiedeńską króla Jana III poprzedziło pojawienie się komety, którą śledził wspomniany Heweliusz. W 340. rocznicę tamtych wydarzeń znów mamy kometę na niebie! Z szybkim wzrostem jej blasku miłośnicy wiążą nadzieje na sukces w obserwacjach. Jeśli przewidywania uczonych się sprawdzą, kometa C/2023 P1 (Nishimura) może stać się widoczna gołym okiem. 

Pod koniec maja rozpoczną się białe noce astronomiczne, w związku z czym na północy Polski, horyzont północny będzie jasny nawet w środku nocy.

W maju dzień wciąż się wydłuża, a noc skraca, jednak proces ten nie jest już taki szybki jak to miało miejsce w poprzednich tygodniach czy miesiącach. W dniu 1 maja w Warszawie Słońce wzeszło o godz. 05:08, a zaszło o godz. 20:00. Tymczasem 31 maja, czyli w ostatnim dniu miesiąca, wschód Słońca nastąpi o godz. 04:22, a zachód będzie miał miejsce o godz. 20:46. To oznacza, że dzień wydłuży się jeszcze o 92 minuty, tj. o 1 godzinę i 32 minuty. Wysokość Słońca w momencie południa słonecznego wzrośnie z 53 stopni na początku miesiąca do 60 pod jego koniec (dane dla Warszawy).

Kolejność majowych faz Księżyca jest następująca:

już w najbliższy piątek, czyli 5 maja o godz. 19:34 przypadnie pełnia, 

ostatnia kwadra nastąpi w dniu 12 maja o godz. 16:29, 

nów będzie miał miejsce w dniu 19 maja o godz. 17:56, 

a pierwszą kwadrę będziemy mogli podziwiać w dniu 27 maja o godz. 17:24.

Miesiąc maj nie będzie zbytnio obfitował w dużą ilość planet. Merkury znajduje się zbyt blisko Słońca i przez cały miesiąc go nie zobaczymy. Sezon na obserwacje Merkurego ruszy w drugiej połowie czerwca. Za to Wenus wciąż możemy podziwiać w godzinach wieczornych nad zachodnim i północno-zachodnim horyzontem; jest to obok Księżyca najjaśniejszy punkt na niebie, którego nietrudno znaleźć. 4 czerwca przypadnie maksymalna elongacja wschodnia, a to oznacza, że każdy kolejny wieczór przynosi nam coraz wyżej położoną planetę nad horyzontem i późniejszy jej zachód.

W tym miesiącu planetę Mars będzie można szukać – do 16.05. w gwiazdozbiorze Bliźniąt, a od 17.05 przejdzie w konstelację Raka. Choć warunki do obserwacji Czerwonej Planety wciąż się pogarszają, to jednak wciąż jest ona stosunkowo dobrze widoczna na niebie zachodnim w godzinach wieczornych. Jowisz znajduje się zbyt blisko Słońca, więc planeta będzie niewidoczna. Sezon obserwacyjny na Gazowego Giganta rozpocznie się w czerwcu.

W maju będzie można już wypatrywać planetę Saturn. Na początku miesiąca będzie to bardzo trudne, gdyż około godz. 03:00, czyli zanim zacznie się rozjaśniać, obiekt z pierścieniami wzniesie się 5 stopni nad południowo-wschodni horyzont, ale pod koniec miesiąca na godzinę przed wschodem Słońca pojawi się już na wysokości 15 stopni.

Już w najbliższy piątek czeka nas Pełnia Kwiatowego Księżyca. Ten przydomek pełni wynika z obfitości kolorowych kwiatów w środku wiosny.

Wraz z pełnią czeka nas jeszcze jedno ciekawe wydarzenie, które będzie widoczne z terenu naszego kraju, czyli półcieniowe zaćmienie Księżyca. Należy mieć na uwadze, że ten typ zaćmienia jest mało efektywny i może przejść zupełnie niezauważalnie dla osób, które nie będą świadome tego zjawiska. Półcieniowe zaćmienie Księżyca ma to do siebie, że tylko niewielki obszar naszego satelity będzie ciemniejszy niż zwykle podczas jego trwania.

W Polsce widoczna będzie jedynie druga połowa zaćmienia. Rozpocznie się ono o 17:14 czasu polskiego, czyli ponad trzy godziny przed wschodem Księżyca z terenu naszego kraju. Faza maksymalna – niewidoczna z Polski, kiedy niemal całą tarcza Srebrnego Globu przykryje półcień – przypadnie na godz. 19:56. W naszym kraju – w zależności od regionu, będziemy mogli dostrzec ostatnie 50-90 minut zaćmienia, a o godz. 21:31 zjawisko definitywnie się zakończy. Wstępna prognoza pogody do obserwacji zjawiska jest dobra.

Zaledwie kilka godzin po zakończeniu półcieniowego zaćmienia Księżyca czeka nas najbardziej intensywny deszcz spadających gwiazd od styczniowych Kwadrantydów. Kulminacja Eta Akwarydów – ostatniego intensywnego roju meteorów – zazwyczaj przynosi od 10 do 30 meteorów na godzinę na niebie nad półkulą północną i do 50 na godzinę na półkuli południowej. Szczyt tego deszczu przypadnie na godziny poranne 6 maja, czyli w czasie pełni Księżyca, która będzie mocno przeszkadzała w obserwacjach, ponieważ światło Księżyca będzie rozświetlać niebo przez całą noc, przyćmiewając większość spadających gwiazd. Aby mieć największe szanse na dostrzeżenie meteorów w szczytową noc, najlepiej skupić się na ciemniejszych obszarach nieba bez Księżyca w zasięgu wzroku. Ponadto, radiant meteoru, z którego wydostają się meteory, leży w Wodniku, a ten wschodzi dopiero 2,5 godziny przed wschodem Słońca. Zatem na obserwacje warto udać się dopiero po godzinie 03:00 i mieć bardzo dobry widok na południowo-wschodnią stronę nieba. Niemniej Eta Akwarydy mogą być widoczne w różnych obszarach nieba. Warto pamiętać, że rój tych meteorów jest widoczny jest do 28 maja, choć każda kolejna doba będzie przynosiła coraz mniej tych zjawisk.

W środę 24   Mars “zawiśnie” bezpośrednio pod półksiężycem, a oba te obiekty pojawią się tak blisko, że mogą znaleźć się w tym samym polu widzenia, jeśli użyjemy teleskopu lub lornetki. Wenus i Mars w najbliższych tygodniach będą stopniowo coraz bardziej zbliżać się do siebie na wieczornym niebie, aby w połowie czerwca, ponownie znaleźć się w centrum astronomicznego wydarzenia.

Poniżej najbardziej niezwykłe zjawiska niebieskie, które rozegrają się nad naszymi głowami w tym miesiącu.

Od 1 kwietnia 2023 na nocnym niebie ognista planeta Merkury stanie się wyraźnie widoczna. Optimum widoczności w całym 2023 r. osiągnie 11 kwietnia.

Merkury to planeta położona najbliżej Słońca. Jest widoczny z Ziemi nawet gołym okiem w postaci czerwonawego punktu na niebie, choć oczywiście teleskop bardzo pomaga w obserwacji

Planetę najlepiej obserwować tuż po zachodzie lub przed samym wschodem Słońca.

6 kwietnia (czwartek): Różowy Księżyc-  o godzinie 6:37 w Wielki Czwartek 6 kwietnia będziemy mogli podziwiać Różowy Księżyc, czyli kwietniową pełnię Księżyca.

20 kwietnia 2023 (czwartek): całkowite zaćmienie Słońca, ale nie dla nas.

20 kwietnia 2023 będzie miało miejsce niezwykłe zjawisko: całkowite zaćmienie Słońca. Niestety, nie będzie widoczna z półkuli północnej, a więc i z Polski. Zaćmienie będzie można obserwować na południu, np. w Australii, Azji Południowo-Wschodniej czy nad Oceanem Indyjskim. Jeśli akurat będziecie spędzać urlop np. na Malediwach, zaćmienie będzie dodatkową atrakcją.

Noc 21/22 oraz 22/23 kwietnia (piątek i sobota): spadające gwiazdy nad Polską

Od 16 do 24 kwietnia nad Polską trwać będzie przelot roju meteorów, tzw. Lirydów. Szczyt widoczności i natężenia rój osiągnie w nocy z 21 na 22 oraz z 22 na 23 kwietnia. To akurat noc piątkowa i sobotnia w czwarty weekend kwietnia.

Planety

Widoczność Merkurego w pierwszej części kwietnia będzie bardzo dobra. Elongacja planety wynosi 15° i będzie rosnąć aż do 11.04. (utrzyma się powyżej 15° do 20.04). Szukajmy jej tuż po zachodzie Słońca nisko nad horyzontem. W związku z ruchem od naszej gwiazdy będzie spadać jednak jej jasność (z -0,9 magnitudo 1 IV do 1,9 magnitudo 20 IV).

Warunki do obserwacji Wenus są wyśmienite. Planeta znajduje się ponad 37° od naszej gwiazdy. Należy jej poszukiwać wieczorem po zachodzie Słońca w konstelacji Byka. 11 kwietnia dojdzie do bliskiego spotkania Wenus z Plejadami, czyli piękną gromadą otwartą.

Mars przebywa obecnie w konstelacji Bliźniąt. W kwietniu pokona on znaczną część tego gwiazdozbioru. W noc 14/15 znajdzie się bardzo blisko (nieco ponad 1°) ε Gemini – gwiazdy o jasności około 3 magnitudo (jasność Marsa będzie wówczas wynosić 1,1 wielkości gwiazdowych). Planeta zachodzi tuż przed 3:00 na początku miesiąca i przed 2:00 na końcu.

Jowisz i Neptun znajdują się w tym samym gwiazdozbiorze co Słońce, przez co ich obserwacje nie będą możliwe w tym miesiącu.

Saturn, podobnie jak jego gazowy sąsiad, przebywa dość blisko naszej gwiazdy. Jeśli chcemy zapolować na Władcę Pierścieni, powinniśmy poszukiwać go po 4:00, w ostatni tydzień kwietnia, nisko nad horyzontem, 25° na południe od punktu kardynalnego wschodu.

Uran znajduje się po przeciwnej stronie Słońca na sferze niebieskiej niż Saturn, jego obserwacje są więc możliwe zaraz po zachodzie, do 22:00 (w pierwszej połowie miesiąca) i do 21:00 (w drugiej połowie miesiąca).

• 16.04 o 5:58 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Saturnem w odległości ok 3°
• 17.04 o 18:57 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Neptunem w odległości ok 2°
• 19.04 o 17:27 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Jowiszem w odległości zaledwie 7‘
• 21.04 o 8:06 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Merkurym w odległości 1°45‘
• 21.04 o 12:09 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Uranem w odległości 1°35‘
• 23.04 o 12:43 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Wenus w odległości 1°17‘
• 26.04 o 3:08 dojdzie do koniunkcji Księżyca z Marsem w odległości ok3°

Już w najbliższy piątek (27 lipca 2018 roku), będziemy mogli podziwiać najdłuższe całkowite zaćmienie Księżyca w tym stuleciu.  Samo zjawisko (zaćmienie półcieniowe) rozpocznie się jeszcze przed wschodem naszego naturalnego satelity.

Całkowite zaćmienie Księżyca, gdy satelitę całkowicie zakryje cień Ziemi, zacznie się około 21.30 czasu polskiego (19.30 czasu uniwersalnego), a skończy o godzinie 23.13 czasu polskiego (21.13 czasu uniwersalnego). To aż 1 godzina i 43 minuty zaćmienia. Wynik ten, według EarthSky, jest o 4 minuty krótszy od maksymalnego możliwego zaćmienia Księżyca.

Tym razem zaćmienie Księżyca nastąpi podczas tak zwanego mikroksiężyca – to przeciwieństwo superksiężyca. Następuje, gdy nasz satelita  znajduje się w apogeum swojej orbity (nie jest ona idealnie okrągła). Księżyc będzie zatem wydawał się mniejszy.

Od 23.13 do 01.23 (czasu polskiego) znów będziemy mieć do czynienia z częściowym zaćmieniem satelity.

Tego samego wieczoru będziemy mogli podziwiać poniżej Księżyca- Marsa w wielkiej opozycji (Ziemia i Mars znajdą się po tej samej stronie Słońca i będzie je dzielić najmniejsza odległość). Skutkiem tego będą największe kątowe rozmiary Czerwonej Planety. Na prawo od nich będzie można podziwiać rój meteorytów Południowych delta Akwarydów, który swoje maksimum będzie miał następnego dnia (28 lipca), ale wtedy ich obserwacje będzie utrudniał Księżyc dzień po pełni.

Jakby było tego mało towarzyszyć nam będą przeloty Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Szczegółowy terminarz przelotów na stronie www.heavens-above.com/.

Wspólnie z Izbą Regionalną i Towarzystwem Miłośników Ziemi Świeckiej mamy przyjemność zaprosić Państwa na obserwacje tych zjawisk 27 lipca 2018 roku od godziny 20:00 na zamek w Świeciu. Będzie możliwość obserwacji z wieży zamku jak również z jego otoczenia. Ci zaś z Was, którzy chcieliby zarejestrować te zjawiska proszeni są o zabranie ze sobą aparatów fotograficznych i statywów.

Do zobaczenia na zamku

Koordynatorzy Astrobazy Świecie

Tranzyt Merkurego

Za nami jedno z najwięcej wzbudzających emocji  wydarzeń astronomicznych 2016 roku- tranzyt Merkurego. Mimo początkowo niesprzyjającej pogody, udało się jednak przeprowadzić obserwacje. Chcieliśmy bardzo serdecznie podziękować wszystkim, którzy towarzyszyli nam podczas tego zjawiska. Słońce nie zawiodło i obok  widocznej wyraźnie tarczy Merkurego zauważamy grupy plam słonecznych. Często obserwatorom towarzyszyło zaskoczenie jak mała jest tarcza Merkurego w stosunku do Słońca.  Obserwacje zakończyliśmy w chwili kiedy tarcza słońca  skryła się za budynkiem I Liceum Ogólnokształcącego.

W noc poprzedzającą tranzyt dzięki naszej dziennej gwieździe mogliśmy również podziwiać zorzę polarną.

Do zobaczenia w naszej astrobazie, gdzie na wieczornym Niebie przez kilka kolejnych dni królować będzie Księżyc i Jowisz, a bliżej północy Mars i Saturn.

Zapraszamy do galerii.

Koordynatorzy Astrobazy Świecie

Zapraszamy mieszkańców Świecia i okolic na wykład popularnej astronomii.

Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk współorganizuje ogólnoeuropejski konkurs o tematyce związanej z szeroko rozumianymi badaniami kosmicznymi. Pragnęlibyśmy serdecznie zaprosić osoby związane z Astrobazą w Świeciu do aktywnego uczestnictwa w tym konkursie.
Co warto wiedzieć o projekcie Odysseus?
* Skierowany jest do dzieci i młodzieży w wieku od 7 do 22 lat.
* Jest całkowicie darmowy.
* Do wygrania są między innymi: wycieczki do Centrum Kosmicznego w Gujanie Francuskiej, dobre teleskopy, i-pady.
* Od młodszych uczestników wymaga stworzenia dzieła/obrazu o tematyce
kosmicznej.
* Od starszych uczestników wymagane jest napisanie pracy na jeden z tematów konkursowych.
* Organizowany jest we wszystkich krajach Unii Europejskiej i jego finał odbędzie się w Brukseli.
Do projektu można dołączyć jako:
* uczestnik w jednej z trzech kategorii wiekowych,
* osoba oceniająca nadesłane prace
* mentor, osoba wspierająca merytorycznie uczestników.
Więcej informacji można znaleźć na stronie
http://www.odysseus-contest.eu/pl/

Serdecznie polecam

Perseidy 2015 !!!

W nocy ze środy na czwartek(12/13.08) wyjątkowa noc spadających gwiazd!

Gdzie oglądać?

Środowy festiwal spadających gwiazd najlepiej obserwować z terenów podmiejskich.

„Spadające gwiazdy” fachowo nazywane są meteoroidami  widać wówczas, gdy Ziemia zderza się ze smugą gazu i pyłu pozostawionych przez inną kometę. Tak właśnie dzieje się co roku w lipcu i sierpniu kiedy Ziemia przedziera się  przez warkocz komety 109P/Swift-Tuttle, której cząstki wdzierają się w naszą atmosferę  z prędkością powyżej kilkunastu kilometrów na sekundę i w wyniku tarcia jonizują jej cząsteczki zostawiają za sobą jasny, świecący  ślad. Jeżeli wpadający odłamek jest wystarczająco duży, że nie zdoła się spalić w atmosferze, dolatuje do powierzchni Ziemi i mówimy wtedy o meterorycie.

Jak obserwować?

Najlepiej zaopatrzyć się w wygodny leżak (fotel)  z oparciem, coś do picia, jeżeli noc zapowiada się chłodna koc oraz przyda się sympatyczne towarzystwo. Można również obserwacje prowadzić w pozycji horyzontalnej (leżącej ale z poduszką pod głową). Od godziny ok. 22 do ok. 02 patrzymy w kierunku gwiazdozbioru Perseusza. Około godziny 22 znajduje się on w kierunku północno-wschodnim pod charakterystycznym układem gwiazd w kształcie litery W (Kasjopea).